Ülkemizde akademik alanda yaşanan sorunlardan birisi de üniversitelerde kişilere özgü açılan öğretim üyesi kadrolarıdır. Üniversiteler “istedikleri kimseleri” kadroya atayabilmek adına kadro ilanına o kişiyi belirten koşullar getirmektedirler. Ancak bu uygulama hukuka aykırıdır.

Konuya İlişkin Mevzuat

2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu m. 23’te yer alan “Yükseköğretim kurumları, doktor öğretim üyesi kadrosuna atama için Yükseköğretim Kurulunun onayını almak suretiyle, münhasıran bilimsel kaliteyi artırmak amacına yönelik olarak, bilim disiplinleri arasındaki farklılıkları da göz önünde bulundurarak, objektif ve denetlenebilir nitelikte ek koşullar belirleyebilirler” hükmü obektif ve denetlenebilir ek koşul getirmenin mümkün olduğunu öngörmektedir.

12/06/2018 tarih ve 30449 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Öğretim Üyeliğine Yükseltilme ve Atanma Yönetmeliği m. 3/3; “(Ek:RG-9/3/2021-31418) İlana başvuru koşulu olarak adayların lisansüstü tez veya uzmanlık tezi adlarının bir kısmı veya tamamı yazılamayacağı gibi ilanda sadece belirli bir adayı tanımlayan özel şartlara da yer verilemez” hükmü ile ilana yalnızca bir adayı niteler biçimde koşul getirilemeyeceğini düzenlemektedir.

İlgili Kanun ve Yönetmelik uyarınca açılan bir kadroya objektif ve denetlenebilir nitelikte bir ek koşul getirmek için Yükseköğretim Kurulunun onayını almak gerekmektedir. Ancak çoğu durumda üniversiteler ilanda bu tür bir objektif koşul yerine ilan edilen kadroya özgü bir koşul getirerek Yükseköğretim Kurulundan onay almaya gerek duymamaktadırlar.

Peki getirilen özel koşullar hukuka uygun mudur?

Kadro ilanına konulan spesifik koşulun hukuka uygun olması için öncelikle bu koşulun hizmet gerekleri ve kamu yararı kavramları ile açıklanabilir olması gerekmektedir. Üniversiteler getirdikleri bu özel koşulu hizmet gereği ve kamu yararı ile ilişkilendiremiyorsa bu durumda konulan koşulun hukuka uygunluğundan bahsetmek mümkün olmayacaktır.

Yukarıda yer verilen Yönetmelik hükmünde de kadro ilanında yer alan özel koşulun belirli bir kimseyi niteler biçimde olamayacağı açıkça düzenlenmektedir. Bu tür kadro ilanlarının hukuka aykırı nedeniyle iptali gündeme gelecektir.

Kişiyi niteler biçimde kadro ilanlarına karşı iptal davası açmak mümkün müdür?

İlgili mevzuata aykırı biçimde ilan edilen kadro ilanlarına karşı dava açmak mümkündür. İlgili kadroya atamaya yapılması halinde de kadro ilanı ile birlikte atama işleminin iptaline de karar verilmesi gerekmektedir.

İdare hukukunda idare mahkemesince yerindelik denetimi yapılamamaktadır. Yani idare mahkemesi idarenin yerine geçerek hukuka uygun bir atama işlemi yapamamaktadır. Bu durumda idare, mahkemenin iptal kararındaki gerekçesini dikkate alarak idari işlem tesis etmek durumundadır. Bu idari işlemin de hukuka aykırı olması halinde bu işleme karşı da dava açmak mümkündür.

Konuyla ilgili Danıştay kararı

Danıştay verdiği bir başka kararında da; “…Dava, … Üniversitesi Rektörlüğü Tıp Fakültesi Cerrahi Tıp Bilimleri Bölümü Kadın Hastalıkları ve Doğum Anabilim Dalı’na “Sağ ve sol over kanserlerinin yayılım paterni konusunda, cerrahi menopozda ERT’nin homosisteine etkisi konusunda ve preeklampside VEGF, PIGF, sFlt-1 ve sEng konusunda çalışmaları olmak” koşullu bir adet profesör ile “preeklampside VEGF, PIGF, sFlt-1 ve sEng konsunda, tekrarlayan gebelik kayıplarında TAFİ düzeyi konusunda, kombine oral kontraseptiflerin PAİ-1 üzerine etkisi konusunda çalışmaları olmak” koşullu bir adet profesör öğretim üyesi alınması ile ilgili ilanın ve bu ilana bağlı olarak 31/01/2013 tarihinde yapılan atamaların iptali istemiyle açılmıştır…Uyuşmazlıkta; profesör alımına ilişkin ilanda yer alan “Sağ ve sol over kanserlerinin yayılım paterni konusunda, cerrahi menopozda ERT’nin homosisteine etkisi konusunda ve preeklampside VEGF, PIGF, sFlt-1 ve sEng konusunda çalışmaları olmak” koşulu ile “preeklampside VEGF, PIGF, sFlt-1 ve sEng konsunda, tekrarlayan gebelik kayıplarında TAFİ düzeyi konusunda, kombine oral kontraseptiflerin PAİ-1 üzerine etkisi konusunda çalışmaları olmak” koşulunun ihtiyaç ve hizmet gerekleri doğrultusunda getirilebilecek özel ve ilan edilen kadroya özgü, spesifik bir koşul olduğu, dolayısıyla Yükseköğretim Kurulu’nun onayına tabi olmadığı anlaşılmakla birlikte; davalı idare tarafından, anılan koşulun hizmet ve ihtiyaç gerekleri doğrultusunda getirilmiş olduğuna dair somut bilgi ve belge sunulamadığı görüldüğünden, dava konusu işlemlerde hukuka uygunluk, dava konusu işlemleri iptal eden İdare Mahkemesi kararında sonucu itibarıyla hukuki isabetsizlik bulunmadığı sonucuna ulaşılmıştır…” gerekçesiyle kadro ilanlarında spesifik ve özgü koşulların varlığı halinde ilgili koşulun hizmet gereklerine ve ihtiyaca uygunluğunun aranması gerektiğine, belirli bir kişiyi belirtir ilanların hukuka aykırı olacağına hükmetmiştir (Danıştay 8. Daire Başkanlığı, 29/12/2020T., 2019/8364 E.,  2020/6105 K.).

Sonuç olarak hukuka aykırı kadro ilanına ve atanma işlemine karşı süresi içerisinde idare mahkemelerinde dava açmak mümkündür.