Son dönemlerde sıkça karşılaşılan hukuki sorunlardan birisi de kişiler hakkında internet ortamında yer verilen yazı ya da yorumlar nedeniyle özel hayata saygı ve kişilik haklarının ihlal edilmesidir. Kişilik hakları ihlal edilen kimselerin başvurabileceği hukuki yollar bulunmaktadır. Örneğin kişi hakkında yazılan ya da yapılan yorumda hakaret bulunması halinde ilgili kimse hakkında soruşturma ve kovuşturma yapılması mümkündür. Ancak bunun dışında, özel hayata saygı ilkesinin ve kişilik haklarını ihlal edilmesi halinde ilgili yayın içeriğinin çıkarılmasını ya da engellenmesini talep edebilmektedir.
İlgili Mevzuat
5651 sayılı İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun ile kişi hakkında kişilik haklarını ihlal eden yayın içeriğinin çıkarılması ya da engellenmesi mümkün hale gelmiştir. Bu kanun; içerik sağlayıcı, yer sağlayıcı, erişim sağlayıcı ve toplu kullanım sağlayıcıların yükümlülük ve sorumlulukları ile internet ortamında işlenen belirli suçlarla içerik, yer ve erişim sağlayıcıları üzerinden mücadeleye ilişkin esas ve usulleri düzenlemektir.
Yer Sağlayıcı, İçerik Sağlayıcı ve Erişim Sağlayıcı Yükümlülükleri
Kanuna göre yer sağlayıcı; hizmet ve içerikleri barındıran sistemleri sağlayan veya işleten gerçek veya tüzel kişileri; erişim sağlayıcı, kullanıcılarına internet ortamına erişim olanağı sağlayan her türlü gerçek veya tüzel kişileri; içerik sağlayıcı ise, internet ortamı üzerinden kullanıcılara sunulan her türlü bilgi veya veriyi üreten, değiştiren ve sağlayan gerçek veya tüzel kişileri ifade etmektedir. Kanun, içerik sağlayıcı, yer sağlayıcı ve erişim sağlayıcılara çeşitli yükümlülükler getirmektedir. Bu yükümlülükler arasında özel hayata saygı ve kişilik hakkı ihlal edilen kimselerin içeriğin yayından kaldırılması hakkını da içermektedir.
Kanun’un 4.maddesi içerik sağlayıcıyı yayınladığı her türlü içerikten sorumlu kılmaktadır. Kanun’un 5.maddesi ise yer sağlayıcıyı, hukuka aykırılığın varlığı halinde ilgili içeriği yayından çıkarmakla yükümlü kılmaktadır. Kanun’un 6.maddesinde de erişim sağlayıcıya hukuka aykırı içeriğe erişim engeli getirme yükümlülüğü vermektedir. Hukuka aykırı bir içerik olduğunu düşünen kimse özel hayata saygı ve kişilik hakları dolayısıyla hukuka aykırı içeriğin çıkarılmasını içerik sağlayıcı ve yer sağlayıcıdan talep edebilmektedir.
Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu Yükümlülüğü
Kanun’un 9/A maddesi ise özel hayatın gizliliği ihlal edilenlerin Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumuna başvurarak erişimin engellenmesini talep edebileceğini düzenlemektedir. Bu başvuruda başvurandan özel yaşama saygı hakkını ihlal eden url adresini ve bu hakkın hangi açıdan ihlal edildiğinin gösterilmesini istenmektedir.
Uygulama Sorunu
Anayasa Mahkemesi 2020/76E., 2023/172K., sayılı ve 11/10/2023 tarihli kararı ile 5651 sayılı Kanun’un 9.maddesinin iptaline karar vermiştir. İptal kararından önce kişilik hakları ihlal edilen kimseler doğrudan sulh ceza hakiminden içeriğin yayından çıkarılmasını ya da içeriğe erişimin engellenmesini talep edebilmekteydi. Ancak uygulamada özellikle sulh ceza hakimliğinin kararına karşı itiraz yolu düzenlenmiş olmasına rağmen bu itiraz yolunun etkisiz hale gelmesi ve Anayasa Mahkemesinin önüne gelen dosyalarda sıkça hak ihlali kararı vermesi nedeniyle madde işlevini yitirmiştir. Anayasa Mahkemesi de bu hususu gözeterek maddenin kapsamı ve sınırlarının belirsizliği ve yargı makamlarına geniş takdir alanı bıraktığı gerekçesiyle maddenin iptaline karar vermiştir. Kararın yürürlüğe girmesini 9 ay süre ile ertelemiş ancak bu yazının yazıldığı tarih itibariyle 9 ay dolmuş olmasına rağmen yeni bir mevzuat düzenlenmesi yapılmamıştır. Bu durumda uygulamada yeni sorunlar yaşanacağı aşikardır.
Kişilik Hakları İhlal Edilen Kimse İçerik İçin Nasıl Bir Başvuru Yolu İzlemelidir?
Son durumda, Kanun’un 8.maddesine yer alan suçların bulunmadığı fakat kişilik haklarının ihlal edildiği durumlarda Kanun’un 9/A maddesi ile 4, 5 ve 6.maddelerinde yer verilen yolları iletmek mümkün görünmektedir. Buna göre; hakkında yapılan içerik nedeniyle kişilik hakları ve özel hayata saygı hakkı ihlal edilen kimseler içerik sağlayıcıya, yer sağlayıcıya ve erişim sağlayıcıya başvurabilir. Bunun yanı sıra Kanun’un 9/A maddesi uyarınca Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumuna doğrudan başvuru yapmak da mümkün görünmektedir.
Kişilik Haklarının İhlali Durumunda Başvurulabilecek Diğer Hukuki Çareler
Kişilik haklarını ihlal eden içerik nedeniyle kişiler TMK m.24, 25 ve TBK m.58 uyarınca genel mahkemelerden talep de bulunabilirler. TMK m. 24 ve 25 hükümleri ile kişiler doğrudan kişilik haklarına yönelik saldırının önlenmesini, durdurulmasını ya da iptalini talep edebilmektedir. TBK m. 58 ise kişilik haklarının zedelenmesinden kaynaklanan tazminat taleplerini düzenlemekle birlikte bu madde gereği hakimden, kişilik haklarını ihlal eden yayın nedeniyle özür dilenmesi ya da açıklama yapılması gibi başka giderim talebinde bulunmak da mümkündür.
Sonuç olarak; kişilik haklarını ve özel hayata saygı hakkını koruma altına almaya çalışan 5651 sayılı Kanun’un uygulamasında yaşanan sorunlar nedeniyle Kanun’un ilgili maddesi iptal edilmiştir. Yasa koyucunun çerçevesi daha belirli ve somut, denetlenebilir bir düzenleme yapması gereği açıktır. Ancak buna rağmen kişilik haklarını ihlal eden yayınlara karşı başvurulabilecek merciler ve yargı yolları bulunmaktadır.