Akademik alanda sık karşılaşılan sorunlardan birisi intihaldir. Ülkemizde akademik çalışmalarla ilgili olarak intihal fiiline karşı yeterli düzeyde farkındalık geliştiğini söylemek mümkün değildir. Bu nedenle akademik alanda intihal fiili ile karşılaşılmaktadır.
İntihal fiiline bağlanan hukuki sonuçlar nelerdir?
İntihal filine bağlanan farklı düzlemde hukuki sonuç bulunmaktadır. İntihal fiilini işleyen kimseye karşı tazminat ve tecavüzün önlenmesi gibi özel hukukun konusunu oluşturan hukuki çarelere başvurmak mümkündür. Yine intihal fiilini işleyen kimsenin idare hukuku yönünden disiplin sorumluluğu gündeme gelecektir. Son olarak intihal fiili ceza hukukunun da konusunu oluşturmakta ve intihal fiili ilgili Kanunda suç olarak tanımlanmaktadır.
İntihal fiili ve suç ilişkisi
5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu m. 71/1-3; “Bir eserden kaynak göstermeksizin iktibasta bulunan kişi altı aydan iki yıla kadar hapis veya adlî para cezasıyla cezalandırılır” hükmü ile intihal fiiline ceza sonucu bağlamaktadır.
İntihal, çoğunlukla akademik alanda kullanılan bir kavram olması nedeniyle Kanunda daha geniş bir kavrama yer verildiği görülmektedir. Ancak Kanun metninde yer verilen düzenleme intihal fiilini de kapsamaktadır.
Eserinden kaynak gösterilmeden alıntı yapılan kimse bu suçun mağduru, kaynak göstermeden alıntı yapan kimse ise suçun faili olarak adlandırılacaktır.
Soruşturma ve kovuşturma aşaması
İntihal fiilinin soruşturması şikayete bağlıdır. 5846 sayılı Kanun m. 75/1; “71 ve 72 nci maddelerde sayılan suçlardan dolayı soruşturma ve kovuşturma yapılması şikâyete bağlıdır. Yapılan şikâyetin geçerli kabul edilebilmesi için hak sahiplerinin veya üyesi oldukları meslek birliklerinin haklarını kanıtlayan belge ve sair delilleri Cumhuriyet başsavcılığına vermeleri gerekir. Bu belge ve sair delillerin şikâyet süresi içinde Cumhuriyet başsavcılığına verilmemesi hâlinde kovuşturmaya yer olmadığı kararı verilir” hükmü ile intihal fiilinin soruşturmasını şikayete tabi tutmuştur.
Bir suçun soruşturulmasının şikayete bağlı olduğu durumlarda Savcılık resen yani kendiliğinden suç olup olmadığı yönünde değerlendirmede bulunmayacaktır. Bu durumda ancak eserinden kaynak gösterilmeden alıntı yapıldığını düşünen kimse Savcılığa şikayet ederek soruşturma yapılmasını talep edecektir.
Şikayete bağlı suçlarda şikayet süresi fiilin ve failin öğrenilmesinden itibaren 6 aydır. Bu süre geçirildikten sonra şikayetten hukuken sonuç alınması mümkün değildir. Ancak bu durumun istisnalarından birisi kesintisiz suçlardır. Yani özellikle akademik eserlerde intihal suçunun işlendiği yayınların dergilerde ya da başka mecralarda yayında kalmaya devam etmeleri mümkündür. İntihale konu yayının çeşitli dergilerde ya da mecralarda yayında kalmaya devam etmesi nedeniyle şikayet süresi başlamayacak ve 6 aylık sürenin geçmesi mümkün olmayacaktır.
İntihalin varlığı halinde Savcılık yoluyla tazminat talebi mümkün müdür?
Şikayete bağlı suçlarda Ceza Muhakemesi Kanunu uyarınca uzlaştırma kurumunun işletilmesi gerekmektedir. Uzlaştırma aşamasında tarafların geniş bir hareket özgürlüğü bulunmaktadır. Bu aşamada mağdurun failden belirli bir miktar tazminat talep etmesi de mümkündür. Uygulamada da intihal fiilinin açık olduğu durumlarda kişilerin Savcılık şikayeti yoluyla tazminat talebine ulaştıkları görülmektedir.