Yargılama sürecinde ilk derece mahkemelerince verilen kararların üst mahkemeler tarafından denetlenmesi imkanı bulunmaktadır. İstinaf ve temyiz başvurusu ile ilk derece mahkemelerince verilen kararlar kanun yolu olarak adlandırılan yargılama süreci içerisinde denetlenir. Ancak kanun koyucu bütün kararların üst mahkeme denetimine tabi olmasının yaratacağı iş yükü nedeniyle çoğunlukla parasal sınır esasına dayalı olarak üst mahkemeye başvuru hakkı tanımaktadır.
Uygulamada yaşanan en büyük sorunlardan birisi, istinaf ve temyiz kanun yoluna başvuruda parasal sınırların, karar tarihindeki parasal sınırlar esas alınarak belirlenmesiydi. Paranın hızla değer kaybına uğrayabildiği ülkemiz koşullarında davanın açıldığı tarih ile karar tarihi arasında geçen sürede parasal sınırlarda yapılan artışlar nedeniyle istinaf ve temyiz kanun yoluna başvuru hakkı ortadan kalkmaktaydı. Bu durum hak arama özgürlüğü ile hukuki güvenlik ilkelerinin ihlali niteliğindeydi.
Anayasa Mahkemesi yakın tarihli bir kararında Hukuk Muhakemeleri Kanununda parasal sınırların karar tarihine göre belirlenmesini düzenleyen ibarelerin iptaline karar vermişti. Benzer sorun İdari Yargılama Usulü Kanununda da yer almaktaydı. Anayasa Mahkemesi 11/02/2025 tarihli kararı ile 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunundaki parasal sınırları karar tarihini esas alarak düzenleyen ilgili fıkraların iptaline karar verdi.
Anayasa Mahkemesinin 11/02/2025 tarihli kararı
Anayasa Mahkemesi kararında; 04/12/2024 tarihli kararına atıfla; “İtiraz konusu kuralla, konusu ilk derece mahkemesince veya bölge idare mahkemesince nihai kararın verildiği tarihte geçerli olan parasal değerin altında kalan idari davalarda bu mahkemelerce verilen karara karşı istinaf veya temyiz kanun yoluna başvurulamayacağı öngörülmektedir. Kural gereğince istinaf veya temyiz kanun yoluna başvuru açısından geçerli olan parasal sınır enflasyona göre güncellenirken dava konusu değer enflasyonun etkilerinden arındırılmamaktadır. Bu yönden idari işlem veya eylemin gerçekleştiği, idareye başvurulduğu ya da davanın açıldığı tarihte geçerli olan parasal sınırlara göre istinafa veya temyiz kanun yoluna başvurulabilecek bir karara karşı kural nedeniyle özellikle yargılamaların uzun sürdüğü durumlarda -ilk derece mahkemesinin veya bölge idare mahkemesinin karar verdiği tarihte geçerli olan parasal tutarlara göre- istinaf veya temyiz kanun yoluna başvurulması imkânı ortadan kalkabilecektir” gerekçesine yer verildiği görülmektedir.
Karar ne zaman yürürlüğe girecek?
Anayasa Mahkemesi, Anayasa m. 153/3; “Kanun, Cumhurbaşkanlığı kararnamesi veya Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğü ya da bunların hükümleri, iptal kararlarının Resmî Gazetede yayımlandığı tarihte yürürlükten kalkar. Gereken hallerde Anayasa Mahkemesi iptal hükmünün yürürlüğe gireceği tarihi ayrıca kararlaştırabilir. Bu tarih, kararın Resmî Gazetede yayımlandığı günden başlayarak bir yılı geçemez” hükmüne atıfla kararın Resmi Gazetede yayım tarihi olan 06/03/2025 tarihinden itibaren 9 ay sonra yürürlüğe girmesine hükmetmiştir.
Anayasa Mahkemesinin iptal kararı 06/12/2025 tarihinde yürürlüğe girecektir.