Kamu ihalelerinde hak kaybına ve zarara uğradığını ya da uğraması muhtemel olduğunu iddia eden aday veya istekli ile istekli olabilecekler Kamu İhale Kanunu uyarınca şikayet, itirazen şikayet yoluna başvurmak hakkına sahip olukları gibi nihai karara karşı dava açma hakkına sahiptirler.

İdareye Şikayet Başvurusu

Şikayet başvurusu ihale sürecindeki işlemlere karşı 5 ve 10 günlük süreler içerisinde ihaleye yapan idareye karşı yapılan başvurulardır. İhalelerin hızlı sonuçlanması ve geciktirilmemesi için Kanunda süreler oldukça kısa tutulmuştur. Bu nedenle yapılan ihalenin türüne göre süresi içerisinde şikayet yoluna başvurulması oldukça önemlidir. Bu yollar tüketilmeden ihaleye karşı dava açılamayacağından işlemin öğrenildiği andan itibaren hızlı hareket ederek süresi içerisinde şikayet yoluna başvurulması gerekmektedir. Şikayet yoluna başvurulduktan sonra ihaleyi yapan idare 10 günlük süre içerisinde gerekçeli bir karar vermek zorundadır.

İtirazen Şikayet Başvurusu

İdareye yapılan başvurunun olumsuz sonuçlanması üzerine aday, istekli veya istekli olabilecekler tarafından bu karara karara karşı 5 gün içerisinde Kamu İhale Kurumuna başvuruda bulunabilirler. Şikayet ve itirazen şikayet üzerine ihalenin iptal edilmesi durumunda ise 10 iş günü içerisinde itirazen şikayet yoluna başvurmak mümkündür. Kurum kendisine yapılan başvuruyu kayıtlarına aldığı tarihten itibaren 20 gün içerisinde sonuçlandırmak durumundadır.

Kararlara Karşı Dava Açma Hakkı

Kamu İhale Kanunu’na göre, şikayet ve itirazen şikayet yolları dava açılmadan önce tüketilmesi gereken başvuru yollarıdır. Dolayısıyla ihale işlemlerine karşı öncelikle şikayet ve itirazen şikayet yoluna başvurulması gereklidir. Bu nedenle, aday, istekli veya istekli olabileceklerin dava açmadan önce bu yollara başvurması gerekmektedir.

İhalelerde her bir işlem yönünden ayrılabilir işlem teorine göre idari başvuru yollarını tüketip dava açılabilmesi mümkündür. Kamu İhale Kanununa göre yapılan ihalelerde sözleşme imzalanması aşamasına kadara olan işlemlere karşı açılacak davalarda idare mahkemeleri görevlidir. Nitekim Uyuşmazlık Mahkemesinin kararları da bu yöndedir.

“«…Öte yandan, idarelerce mal veya hizmet alımı için ihaleye çıkılması safhasında ihalenin sonuçlanıp kesinleşmesine kadar geçen aşamada tesis edilen işlemlerin idari nitelikte olduğu kabul edilmekte ve bu aşamada ortaya çıkan anlaşmazlıkların çözümünün idari yargı yerlerine, ihalenin kesinleşmesi ve sözleşmenin akdedilmesinden sonraki aşamada idare ile yüklenici arasındaki sözleşmenin uygulanmasından doğan uyuşmazlıkların görüm ve çözümünün ise özel hukuk hükümlerine göre adli yargı yerlerine ait olduğunda kuşku bulunmamaktadır…» (Uyuşmazlık Mahkemesi, 2018/350, 2018/704, 26/11/2018T.)

İhaleden kaynaklanan işlemlere karşı açılacak davalarda şikayet ve itirazen şikayet yollarını tüketmek zorunlu olduğundan bu durumda yetkili mahkeme Ankara İdare Mahkemeleri olacaktır. Ancak ihaleden yasaklanma ya da idarelerin resen alacakları ihalenin iptali kararlarına karşı idarenin bağlı bulunduğu yer idare mahkemesinde dava açılması gerekmektedir.

Dava açma ehliyetine sahip kimseler, şikayet ve itirazen şikayet yoluna başvurma hakkına sahip olan kimselerdir. Ancak menfaati ihlal edilen kimselerin de ihaleye karşı dava açma haklarının bulunduğu kabul edilmektedir. Bu durumda dava açmak isteyen kimse dava açmakta meşru ve güncel bir menfaati bulunduğunu göstermek durumundadır.

İhaleden yasaklama kararları hariç ihale işlemleri ivedi yargılama usulüne tabi olduğu için dava açma süresi kararın tebliği edildiği ya da tebliğ edilmiş sayıldığı günden itibaren 30 gündür.

Şikayet ve itirazen şikayet yollarının tüketilerek dava açılması halinde davanın son kararı veren Kamu İhale Kurumuna karşı açılması gerekmektedir. Davada ivedi yargılama usulü uygulanacağından süreler de bu yargılama usulü uyarınca kısalacaktır. Yine yürütmenin durdurulması kararlarına karşı itiraz yolu açık değildir.

İhaleye karşı başvurulacak yolların ve açılacak davaların özel sürelere ve yargılama usullerine tabi olması nedeniyle sürecin takibinde hukuki destek almak süreci kolaylaştıracaktır.